A
Admin
Yönetici
Yönetici
Çalışma hayatının çok başlı denetimi, 21. yüzyılda tekli teftişe doğru adım atılması gerekli. Çalışma hayatı dijital sistemlerde e-yapay zekayla birlikte, yasal düzenlemeler içinde hayata geçmesi bekleniyor. Türk çalışma hayatının denetiminde çok başlılık sorunu mevcuttur. KADİM servislerinde kayıtdışılıkla ilgili veri bankası oluşturulmasında kamu denetim sistemi verileri de esas alınır, karmaşıklık bir kat daha hızla artarak büyür, kronik problemler yumağını oluşturur. Devlet bakımından çeşitli koordinasyonsuzluk, uyumsuzluk, kaynak israfı, denetimin işlevselliğinin zayıf kalması ve benzeri sorunlara yol açtığı artık teftiş camiasınca biliniyor. Çalışma hayatının denetimi sosyal güvenlik denetmenleri, iş müfettişleri ve SGK müfettişleri tarafından yapılmaktadır. Bu üçlü yapı nedeniyle işverenler ve işyeri sahipleri bakımından mevzuat takip edilmesi ve teftişler esnasında uygulamalar bakımından ciddi zorluklar yaşanılmaktadır. Benzer konularda aynı işverenlerin bu üçlü yapı tarafından farklı zamanlarda denetlendiğinden işverenlere ülkemiz dışında başka yatırımlara yönlendirme hissiyatı ağır basmaktadır. Çalışma hayatı tek denetim birimi tarafından denetlenme ve işyerlerinde gelen denetim ekibi aynı süreçte çalışma hayatına dair tüm konuları denetlemesi, hem kaynak israfının önüne geçilmiş olacak hem de işverenler bu sayede daha hızlı denetlenerek sonuç odaklı çözümler için ek süreler yönünde uygulamaya geçilecektir. Çalışma müfettişliği (Çalışma İş ve SGK Müfettişliği) 81 İl grup başkanlığı , her ilde mevcut binalarda tahsis yöntemiyle sisteme entegre edilecektir. Çalışma kanunu da tek kanun kapsamında ele alınmalıdır. İş Hukuk-Deniz İş Hukuku-Basın İş Hukuku-Borçlar Kanunu(Hizmet Kısmı) , Sendikalar Kanunu, 5510 sayılı Kanunun Denetim kısmı da dahil edilerek, Çalışma Kanunu maddesinin dayanarak, Çalışma Bakanlığı’na bağlı İş ve Sosyal Güvenlik Müfettişliği (Çalışma Müfettişliği) Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Kurulu kurulması, merkez ve bölge müdürlükleri hayata geçmesi, atıl iş kur, SGM müdürlükleri bu konuda tahsisleri yapılabilir. İdari para cezaları, uzlaşma kültürü ve ayrıca işverenlere düzeltme süreleri de verilmek suretiyle(Primsel anlamda sınırlama olmadan), kabahatler kanunu çerçevesinde ele alınması, defter saklama süreleri de VUK kanuna göre uyarlanması gerekir. SGK işlevi ise işveren tescili, işçi tescili, kısa ve uzun Vadeli Primler, GSS, Prim Oranları, Primlerin Kanunen belirlenecek sınırlamaları olmak üzere 5510 sayılı Kanun yeniden revize edilmesi, sade ve anlaşılır olmalıdır. Teşvik uygulamaları işletme büyüklüklerine göre yeniden revize edilmesine önem verilmeli. ÇOK İŞ- AZ ÖZLÜK Etkin denetimler sonucu kayıt dışılığın yüzde 25'lere kadar düştüğüne dikkat çeker isek, görevlerinin ne kadar önemli olduğunu görüyoruz. İş ve işlem yükü oldukça ağır, bağımsız denetimden uzak, fiziksel ortamlar yetersiz kalmaktadır. Özlük hakları yönünden özellikle Temsil/Görev/Makam tazminatı verilmediği için, SGK müfettiş ve SGK uzmanından az maaş alıyor. CANLARI TEHLİKEDE Sosyal Güvenlik Denetmenleri ve Sosyal Güvenlik Denetmen Yardımcıları, Sosyal Güvenlik Kurumunun denetim işlerinin yüzde 90'ından fazlasını büyük bir özveriyle ve kimi zamanda canını tehlikeye atmak pahasına önemli riskler alarak yerine getiriyorlar.(Basına da yansıyor, fiziksel şiddet, ölüm tehdidi gibi) Anne-babadan aylık alabilmek için boşandığı halde boşandığı eşiyle birlikte yaşayanların tespiti, İşyerleri ve işverenlerin defter ve belgelerinin incelenmesi, ölen sigortalının ana ve babasının geçimlerinin sağlığında sigortalı tarafından sağlanıp sağlanmadığının tespiti, sigortalının çalışmasının fiili olup olmadığının tespiti, Tescilli işyerlerinin sahte olup olmadığının tespiti, Oda kayıtlarının incelenmesi, ülkemiz bakımından da hayati önemi haiz bulunan kayıt dışı istihdamla mücadele yani Alo 170 hattı veya dilekçeyle yapılan ihbar ve şikayetlerin incelenmesi, hastane ve eczane denetimleri, Kurum içi hizmetleri gibi. DENETMENLERİN İSTEKLERİ! SGK Başkanı Kaya: Bu yılki sloganımız, “Kayıtlı Çalış, Güvenli Yaşa" dediğinde; “Sosyal Güvenlik Haftası'nın bu yılki sloganını kayıt dışı istihdamla mücadeleye dikkati çekmek ve farkındalık oluşturmak için "Kayıtlı çalış, güvenli yaşa" olarak belirledik. Kişilerin geleceklerini her anlamda güvence altına almalarının en önemli şartı, kayıtlı şekilde çalışmaları. İnsanların kayıt dışında kalmalarının, sağlık ve diğer risklere karşı korunmayla ilgili kayıp yaşamalarına neden olacağına dikkat çekeceğiz."Güçlü bir SGK'nin, güçlü bir Türkiye demek olduğunu ifade eden Kaya, bunun temel taşlarından birinin de kayıtlı istihdam olduğunu söyledi."Kurumumuz tarafından yapılan çapraz kontrol ve denetim çalışmaları neticesinde, geçen yıl 124 bin 982 iş yeri, bu yılın ilk 4 ayında 29 bin 463 iş yeri denetlendi. Geçen yıl tespitler sonucunda 2 milyar 36 milyon 732 bin 167 lira idari para cezası uygulandı." SGK Başkanı Kaya aslında güçlü denetim kadrosu ile birçok zorlukların başarılmasında yer alan denetmenlerin emeğini de vurgulamıştır. SGK Denetmenler Derneği’nin Kamuoyu Duyurusu Sosyal güvenlik denetmenleri, yaptıkları denetimler, incelemeler ve soruşturmalar ile Sosyal Güvenlik Sistemi’nin etkin ve verimli çalışmasında çok önemli bir aktör olarak görev almakta, Kurum kaybının önüne geçmekte ve Kurum gelirlerinin artırılmasında çok büyük ve başat bir rol oynamaktadır. Sosyal Güvenlik Denetmenleri “ ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz” ilkesince sadece 2023 yılında sahada ve aktif olarak yaptığı denetimler neticesinde kamuya 1,2 milyar TL’yi aşan kaynak girişi sağlamıştır. Ayrıca, ülke ekonomisi açısından maliyeti milyarlarca lirayı bulan kayıtdışı istihdam ve vergi kaybının önüne geçmiştir.2023 yılında denetlenen işyerlerinin yaklaşık yüzde 90’ı sosyal güvenlik denetmenleri tarafından denetlenmiştir. Gelinen süreçte kamu denetim elemanlarının aldığı ücretler yoksulluk sınırının altında kalmakta ve devletin en nitelikli meslek mensupları özel sektörde çalışmayı tercih etmekte veya başka kurumlara geçiş yapmaktadır. Sosyal güvenlik denetmenlerinin, doğrudan kurumun en üst düzey yöneticisine bağlı müstakil bir yapılanma olarak ve 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 428’inci maddesi ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 24’üncü maddesinde yer aldığı biçimiyle de herhangi bir ayrıma tabi tutulmaksızın “müfettiş, denetmen, denetçi, kontrolör ve aktüer” ile özlük hakları eşitlenmelidir. Sosyal güvenlik denetmenleri, “denetleyenler de denetlenecektir” ilkesince performans denetimine tabi bir denetim kadrosudur. Sosyal Güvenlik Denetmenleri, Cumhurbaşkanlığının 2024/14 sayılı ”Vatandaş Odaklı Yönetim, Etkin Denetim” konulu genelgesiyle tüm teftiş birimlerinin performans ölçütleri doğrultusunda “hesap verilebilir” olmasını, “ilgili birimlerin yıllık çalışma programları, faaliyet raporları ve diğer çalışmalarının düzenli izlenmesi ve değerlendirilmesi için gerekli takip sisteminin oluşturulacak” olmasını kamunun denetim hakkının yerine getirilmesinde çok önemli bir aşama olarak görmektedir. Türkiye genelinde her türlü fedakarlıkla ve zorlu şartlarda görev yapan 2670 sosyal güvenlik denetmeni meslektaşımızın ve diğer kamu denetim elemanlarının ortak beklentisidir. Sosyal Güvenlik Denetmenleri Derneği, her türlü verimsiz tartışmadan uzak bir şekilde, kamu ve devlet menfaatleri doğrultusunda Türkiye Yüzyılı Denetim Modeli için her türlü desteği vermeye hazırdır. SGK denetmenleri her platform da bu haklı isteklerine duyarsız kalmadan gerekli yasal düzenlemeler yapılması gereklidir. Başlıkta dediğimiz gibi Çalışma Hayatında Tek Teftiş Tek Müfettiş sistemine geçilecek yasal düzenleme de hayata geçirilmesi,kariyer mesleğin taçlandırılması gerekir.Yukarıdaki açıkladığımız görüşlerin bir çoğuna da denetmenler de hem fikir olarak katılmakta ve katkı vermektedir.