A
Admin
Yönetici
Yönetici
Bu yazımızda; hükümlünün koşullu salıverilmesinden sonra, deneme süresinde suç işlemesi halinde cezasının nasıl infaz edileceği açıklanacaktır. I. Ceza İnfazının Aşamaları Cezanın infazını, dört aşamada ele almak mümkündür: 1- İnfazın Başlaması Hükümlünün cezasının kesinleşmesi ile cezanın infazı aşamasına geçilir. Cezanın infazı; işlenen suçun kastla veya taksirle işlenmesine ve süresine bağlı olarak, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun m.14/2 ve Açık Ceza İnfaz Kurumların Ayrılma Yönetmeliği m.5 uyarınca doğrudan açık ceza infaz kurumunda veya bu hükümlerde yer verilen şartların taşınmaması halinde, kapalı ceza infaz kurumunda başlar. 2- Denetimli Serbestlik İnfaz Kanunu m.105/A’da; hükümlülerin dış dünyaya uyumlarını sağlamak, aileleriyle bağlarını sürdürmelerini ve güçlendirmelerini temin etmek amacıyla, açık ceza infaz kurumunda veya çocuk eğitimevinde bulunan ve koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az süre kalan iyi halli hükümlülerin talebi halinde, cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infaz edilebileceği düzenlenmiş, hükmün fıkralarında bu imkandan faydalanabilecek diğer kişilere ilişkin şartlara yer verilmiştir. Buna göre kural; koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az süre kalan hükümlünün denetimli serbestlikten faydalanabilmesidir. Ancak İnfaz Kanununun bazı maddelerinde, m.105/A’nın istisnalarına yer verilmiştir: - İnfaz Kanunu geçici m.6, 30.03.2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından bu sürenin bir yıl değil, üç yıl olarak uygulanacağını düzenlemiştir. - İnfaz Kanunu geçici m.10/2’ye göre; 31.07.2023 tarihi itibariyle geçici m.9/5 uyarınca Covid-19 salgın hastalığı nedeniyle izinde bulunan ve ilgili mevzuat uyarınca cezalarının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına beş yıl ve daha az süre kalan hükümlülerin talebi aranmaksızın, cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına karar verilebilecektir. - İnfaz Kanunu geçici m.10/6’da ise[1]; hükümde belirtilen koşulları taşıyan hükümlülerin, denetimli serbestlik tedbiri altında infaz uygulamasından üç yıl erken yararlandırılabileceği düzenlenmiştir. Sonuç olarak; hükümlülerin kanundaki şartları taşımaları halinde, koşullu salıverilmelerinden önce denetimli serbestlikten faydalanmaları, belli bir veya birden fazla yükümlülüğe tabi tutularak ceza infaz kurumundan ayrılmaları ve koşullu salıverilme tarihlerine kadar olan süreci bu şekilde geçirmeleri mümkündür. 3- Koşullu Salıverilme İnfaz Kanunu m.107’de; infaz süresini iyi halli olarak geçiren hükümlünün, düzenlemede belirtilen süreleri ceza infaz kurumunda geçirmesi ve bunun cezaevi idaresi tarafından tespiti halinde, koşullu salıverilmeden yararlanabileceği düzenlenmiştir. Koşullu salıverilme; hapis cezasında içeriden çekilen ve iyi halli geçirilen cezanın, kalan kısmının dışarıda, yani toplum içinde infazıdır. Hapis cezasının infazı üç veya dört aşamadan oluşmaktadır; kapalı cezaevi, açık cezaevi/bazı hallerde doğrudan açık cezaevi, denetimli serbestlik ve koşullu salıverilmedir. Koşullu salıverilme sürecinin sorunsuz tamamlanması ile birlikte bihakkın infaz gerçekleşir. Umut hakkı olarak da bilinen koşullu salıverilme, sadece İnfaz Kanunu m.107/16 kapsamına giren suçlardan[2] ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilenler için yasak olup, infaz hayat boyu devam eder. Bir de şu an dörtte dört infaz yerine, dörtte üç infaz şeklinde değişme ihtimali bulunan çifte mükerrerlerin hapis cezalarının infazında koşullu salıverilme kabul edilmemektedir. Koşullu salıverilen hükümlü; İnfaz Kanunu m.107/6 uyarınca, süreli hapis cezalarında hak ederek tahliye süresini geçmemek üzere, infaz kurumunda geçirmesi gereken süre kadar deneme süresine[3] tabi tutulur. Belirtmeliyiz ki; bu deneme süresi, 14.04.2020 tarihinde yapılan değişiklikten önce, infaz kurumunda geçirilmesi gereken sürenin yarısı kadar idi. Bu nedenle; değişikliğin yürürlüğe girdiği 15.04.2020 tarihinden önce işlenen suçlar yönünden deneme süresi ile ilgili değişiklik öncesi hükmün dikkate alınması gerekecektir. 4- Bihakkın Tahliye Cezanın infazı tüm aşamaları ile tatbik edilip tamamlandığında, hükümlünün bihakkın, yani hak ederek tahliyesi gündeme gelir. II. Koşullu Salıverilme Kararının Geri Alınması Yukarıda da belirtildiği üzere; koşullu salıverilme, hükümlünün denetimli serbestlikten sonra faydalanabileceği, hapis cezasının süresine bağlı olarak tabi tutulduğu deneme süresidir. Böylece iyi halli hükümlünün, infaz hakimi tarafından belli yükümlülüklere tabi tutularak veya tutulmayarak dış dünyaya ve topluma uyumu değerlendirilebilmektedir. Hükümlünün deneme süresinde suç işlemesi ve koşullu salıverilmesi kararının geri alınması halinde, bakiye cezanın nasıl infaz edileceği, İnfaz Kanunu m.107’nin ilgili hükümlerinde düzenlenmiştir. İnfaz Kanunu m.107/12’de; “Koşullu salıverilen hükümlünün, denetim süresinde hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, infaz hakiminin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi halinde koşullu salıverilme kararı geri alınır.” düzenlemesine yer verilmiştir. Buna göre; hükümlünün, deneme süresi içerisinde hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlemesi halinde, koşullu salıverilme kararı geri alınacaktır. Bakiye cezanın nasıl infaz edileceğinin düzenlendiği İnfaz Kanunu m.107/13-a’ya göre; “Koşullu salıverilme kararının geri alınması halinde hükümlünün; a) Sonraki suçu işlediği tarihten itibaren başlamak ve hak ederek tahliye tarihini geçmemek koşuluyla sonraki işlediği her bir suç için verilen hapis cezasının iki katı sürenin ceza infaz kurumunda aynen çektirilmesine karar verilir. Koşullu salıverilme kararının geri alınmasından sonra aynı hükmün infazı ile ilgili bir daha koşullu salıverilme kararı verilmez”. Dolayısıyla; hükümlünün deneme süresinde, hapis cezasını gerektiren kasıtlı suç işlemesi durumunda, bakiye cezanın infazı iki şekilde mümkündür: Ya (a) deneme süresinde işlediği suç ile bihakkın tahliye süresi arasındaki süre esas alınacaktır veya (b) deneme süresinde işlediği suç için verilen hapis cezasının iki katı süre dikkate alınacaktır. Bunlardan hangisi hükümlünün daha lehine ise bakiye cezanın infazı için o seçilecek ve hükümlü bakiye cezayı kapalı ceza infaz kurumunda infaz edecektir. Belirtmeliyiz ki; 14.04.2020 tarihli değişiklikten önce, yanan tüm infazın bakiyesi kapalı ceza infaz kurumunda infaz edilirken, bunun adalete uygun düşmeyeceğini düşünen kanun koyucu, (a) veya (b) seçeneklerinden hangisi hükümlü lehine ise, bakiye cezanın o şekilde infaz edilmesine karar vermiştir. Örneğin; 30.03.2020 tarihinden önce nitelikli hırsızlık suçunu işleyen ve 6 yıl hapis cezası alan kişi, cezasının infazına başlandıktan 3 yıl sonra koşullu salıverilmeden faydalanabilecektir. Ancak kişinin 1 yıl sonra dolandırıcılık suçunu işlediği, bu suç nedeniyle 3 yıl hapis cezası aldığı ve cezasının kesinleştiği varsayımında, nitelikli hırsızlık suçundan verilen koşullu salıverilme kararı geri alınır. Buna göre; kişinin suçu işlediği tarih ile hak ederek tahliyesi arasındaki süre 2 yıl olup, deneme süresinde işlenen suçun cezasının iki katından daha lehedir; zira burada ikinci suçun cezasının iki katı 6 yıldır. Dolayısıyla; kişinin deneme süresinde işlediği suçun cezasının iki katı, 2 yıldan daha az olsa idi, bakiye ceza olarak bu tatbik edilirdi. Ancak deneme süresi içinde işlenen suçun cezası ayrıca, kendi usulüne göre infaz edilir. İlk suçtan verilen ceza ile ikinci suçtan verilen ceza arasındaki tek bağ; ilk suçun bakiye cezasının nasıl infaz edileceğinin hesaplanması hususunda olup, bunun haricinde birbirlerine etkileri bulunmamaktadır. Bunun dışında; birinci suçtan bakiye infaz, ikinci infazın yerine, ikinci infaz da birinci infazın yerine geçmez. Prof. Dr. Ersan Şen Av. Doğa Ceylan (Bu makale, sayın Prof. Dr. Ersan ŞEN tarafından sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi makalenin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan makalenin bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.) ----------- [1] İnfaz Kanunu geçici m.10/6: “Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar, Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar ve örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar hariç olmak üzere, 31/7/2023 tarihi itibarıyla kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlülerden, toplam hapis cezası on yıldan az ise bir ayını, on yıl ve daha fazla ise üç ayını bu kurumlarda geçirip ilgili mevzuat uyarınca açık ceza infaz kurumlarına ayrılmasına üç yıl veya daha az süre kalanlar, bu şartların oluştuğu tarih itibarıyla açık ceza infaz kurumlarına ayrılabilir. Bu hükümlüler ile 31/7/2023 tarihinde geçici 9 uncu maddenin altıncı fıkrası kapsamında açık ceza infaz kurumunda bulunan hükümlüler, talepleri halinde en az üç ay açık ceza infaz kurumunda kalmış olmak şartıyla ilgili mevzuat uyarınca cezaların denetimli serbestlik tedbiri altında infazı uygulamasından üç yıl erken yararlandırılır”. [2] “5237 sayılı Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap, Dördüncü Kısım, ‘Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar’ başlıklı Dördüncü Bölüm, ‘Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar’ başlıklı Beşinci Bölüm, ‘Milli Savunmaya Karşı Suçlar’ başlıklı Altıncı Bölüm altında yer alan suçlardan birinin bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi dolayısıyla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde, koşullu salıverilme hükümleri uygulanmaz.” [3] Her ne kadar Kanunda bu süre için denetim süresi denilmişse de, denetimli serbestlikte geçirilen süre ile karıştırılmaması adına bu süreyi “deneme süresi” olarak nitelendirmeyi uygun gördüğümüzü belirtmek isteriz.