A
Admin
Yönetici
Yönetici
ABD ve Avrupa, Alaska ile Washington’daki zirveden sonra savaşı bitirmek için Ukrayna’ya verilecek ‘garantiler’ üzerine çalışıyor. İngiltere ve Fransa’nın başını çektiği Gönüllüler Koalisyonu’nun ‘ne vereceği’ ortaya çıkmadan da Rusya ve Ukrayna arasında liderler zirvesi yapılması mümkün değil.
Dahası, o garantilere dair önemli bir soru da şu: Hangi cephe hattına göre hazırlanacak? Rusya’nın elinde tuttuğu 5 bölgeden çekilmesi mi, çekilmemesi hesabına göre mi? Yoksa Financial Times’ın Alaska Zirvesi sonrasıyayınladığı haberdeki gibi Kırım, Donetsk ve Luhansk’ın tamamı haricinde Zaporijya, Herson bölgesinde mevcut hattın dondurulması planına göre mi?
İstanbul’un çerçevesi
Tüm bu belirsizlikler içinde, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un ‘‘2022’de İstanbul’da varılan çerçevenin en iyi seçenek olduğunu’’ söylemesi ‘öylesine’ bir çıkış değil. Tarafların birbirine yaklaştığı o taslak metnin üzerinden üç yıl geçti, sahadaki tablo o gün ile kıyaslanamayacak ölçüde değişti ama Rusya’nın ‘garantilerden’ kastı o ‘kâğıtlarda’.
Müzakereler sonucu 15 Nisan 2022 tarihli belgede- tam mutabakat sağlanmasa ve imza atmasa da- ‘Ukrayna için Kalıcı Tarafsızlık ve Güvenlik Garantileri Anlaşması’ oluşmuştu. Taslakta 18 madde ve biri harita olmak üzere 6 “ek” vardı.
Ukrayna’ya ‘Rus garantisi’
Taslağa göre garantör ülkeler, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) 5daimiüyesiydi (Birleşik Krallık, Çin, Rusya Federasyonu, ABD, Fransa). Rusya Belarus’u, Ukrayna da Türkiye’yi garantör ülkeler arasına dahil etmeyi önermişti. Ukrayna, Rusya’nın ve Çin’in garantör olmasına itiraz etmişti. Rusya ise meseleyi veto hakkını da elinde tuttuğu BMGK zemininde tutmakta hâlâ ısrarcı.
Taslakta, Ukrayna’nın ‘kalıcı tarafsız bir ülke’ statüsünde olacağı, herhangi bir askeri ittifaka katılmayacağı belirtilmişti. NATO üyeliğinin önü bu maddeyle kesilmişti. Rusya’nın burada esnediği tek konu Ukrayna’nın Avrupa Birliği üyeliğiydi.
Yabancı asker maddesi
O taslakta Rusya, Ukrayna’da ‘yabancı asker ve silah bulundurulmamasının’ çerçevesini şöyle çizmişti: Ukrayna, hava, deniz ve nehir limanları dahil, topraklarını yabancı bir devlete, askeri ittifaka açamaz, yabancı askeri üs ve altyapı kurulmasına izin veremez, füzeler dahil geçici de olsa silah konuşlandıramaz.
Ukrayna’nın ‘kendi savunması için sahip olacağı maksimum askeri güç’ de yine Rusya’nın talebi ile Ek’te belirlenmişti. (Maksimum personel sayısı 100 bin, uçak 102, helikopter 35’ti.) Ukrayna buna ‘İsveç gibi tarafsız statüdeki ülkelerle kıyaslandığında kabul edilemez’ diyerek itiraz etmişti.
‘Silahlı saldırı olursa’
Rusya’nın, bir saldırı halinde garantörlerin Kiev’e verebileceği desteğin sınırlarını şöyle çizmişti: Garantörler konuyu aralarında -en fazla üç gün- istişare edecek, Ukrayna’nın resmi talebi üzerine gerekli silahlar sağlanabilecek. Tüm önlemler BMGK’ya bildirilecek. BM barış ve güvenliği yeniden sağlamak için önlem aldığında, garantör ülkelerin görevi bitecek.
Taslak metinde Kırım-Sivastapol kapsam dışı tutulmuş, oranın çözümü 10 ila 15 yıl sürecek siyasi müzakerelere bırakılmıştı. Bugün itibariyle Rusya’nın topraklarına Kırım’ın yanısıra Donbass bölgesini de (Donetsk ve Luhansk’ı) eklemek istediğini dünya biliyor.
Rusya’nın yeni çizgileri
Rusya’nın, Alaska zirvesinden sonra yukarıdaki pozisyonların hangisinde esneyeceği muamma ama güvenlik garantilerinden anladığı bu. Ayrıca Ukrayna yasalarında Rusça ve Nazisizleştirme konusundaki değişiklik talepleri de masada.
En can alıcı kısımsa İstanbul taslak metnine giren liderler zirvesi meselesi. O gün taslak metin için kullanılan şu ifade, bugünü de özetliyor: ‘Çözülmeyen bazı meseleleri karara bağlamak ve anlaşmayı imzalamak için liderler …. tarihinde buluşacaktır!’ O tarih 2022’de boş bırakılmıştı. İşte Rusya, çerçeveyi görmeden o boşluğu doldurmak istemiyor. Dahası o anlaşmayı imzalayacak ismin, ‘görev süresini tamamlamasına rağmen, seçim yapmadığı için meşruluğunu sorguladığı’ Zelenskiy’nin olmasına da itiraz ediyor.